ΤΟ ΚΟΙΝΩΝΙΚΟ ΣΥΜΒΟΛΑΙΟ – ΓΙΑ ΤΗΝ ΑΝΙΣΟΤΗΤΑ ΤΩΝ ΑΝΘΡΩΠΩΝ

Το έργο αυτό του Ρουσσώ εκδόθηκε στο Παρίσι το 1762. Η κυρίαρχη ιδέα του έργου είναι ότι ένας λαός που απαρτίζεται από την ένωση του συνόλου, διαφέρει από την άμορφη μάζα όταν αποτελεί ένα πολιτικό σώμα, το έθνος. Η ένωση αυτή προκύπτει από την υποχρέωση του καθενός να έχει νόμιμη αξία στηριζόμενη σε κάποιο Θεμέλιο. Ορισμένοι λόγιοι το τοποθετούν στη δύναμη, άλλοι στο πατρικό κύρος και άλλοι στη θεία βούληση. Απορρίπτοντας τις αρχές αυτές ο Ρουσσώ αναγνωρίζει ως θεμέλιο για το πολιτικό σώμα μια πρωτότυπη σύμβαση την οποία αποδέχονται ελευθέρως τα μέλη και για τα οποία καθένας αυτών τίθεται ανεπιφύλακτα αλληλέγγυος προς τα άλλα. Με αυτόν τον τρόπο δημιουργείται μια αμοιβαία υποχρέωση του καθένα προς το σύνολο και του συνόλου προς τον καθένα. Η σύμβαση αυτή δεν είναι “σύμβαση ανωτέρου προς τον κατώτερο, αλλά σύμβαση του σώματος προς καθένα από τα μέλη του”.