ΦΙΛΟΣΟΦΙΑ ΤΗΣ ΙΣΤΟΡΙΑΣ

Το θέμα της διαλέξεώς μας είναι να εξετάση δύο πράγματα.
Πρώτον να διασαφηνίση τι είναι ιστορία και ιστορική πραγματικότης.
Δεύτερον να δώση απάντησιν εις το ερώτημα το οποίον ερωτά ποίον το νόημα της ιστορίας και του ιστορικού βίου.
Αρχίζομεν με τον πρώτον αντικείμενον της εξετάσεώς μας. Ερωτώμεν τι είναι ιστορία και ιστορικός βίος. Ας απομακρυνθώμεν προς στιγμήν από πάσαν θεωρητικήν προκατάληψιν και ας προσπαθήσωμεν να καταστήσωμεν σαφή την σημασίαν την οποίαν αποδίδει η κοινή όλων των ανθρώπων γλωσσική χρήσις εις την λέξιν ιστορία.
Εις πρόχειρος αναλογισμός αρκεί δια να καταδείξη ότι την λέξιν ιστορία την εννοούμεν υπό διαφόρους σημασίας, θα προχωρήσωμεν εις μίαν διερεύνησιν και διασαφήνισιν των σημασιών αυτών.
Συνήθως, όταν ομιλούμεν περί ιστορίας, η σκέψις μας αναφέρεται εις την επιστημονικήν μάθησιν, ήτις έχει ως θέμα της να περισυλλέγη τας περί του παρελθόντος ειδήσεις, να ευρίσκη την μεταξύ των αιτιοκρατικήν εξάρτησιν, να ασκή επ’ αυτών κριτικήν και να κατατάσση αυτάς εις μίαν γενικήν συμπερίληψιν. Η ιστορία ούτως νοουμένη ταυτίζεται με την ιστορικήν επιστήμην αφ’ ενός και αφ’ ετέρου με ολόκληρον το ολικόν της γραπτής και μη γραπτής παραδόσεως, επί της οποίας εργάζεται η ιστορική επιστήμη. […]