ΑΠΑΝΤΑ ΜΑΚΡΥΓΙΑΝΝΗ (3 ΤΟΜΟΙ)

Ο Μακρυγιάννης, που δεν πάτησε ποτέ στο σχολειό, έμαθε την αλφαβήτα όταν έγινε πια άντρας, με κόπους και μόχθους πιο μεγάλους κι από τα πιο ξακουστά του ανδραγαθήματα. Δεν κατάφερε όμως ποτέ να την καλομάθει. Έμαθε τόσα μονάχα ψηφιά, που να μπορέσει μ’ αυτά να γράψει, με μια παράδοξη φωνητική γραφή, τ’ «Απομνημονεύματά» του. Τι είναι εκείνο που τα κάνει ανεχτίμητα; Η μορφή ή το περιεχόμενο; Και τα δυο. Μορφή και περιεχόμενο είναι σ’ αυτά, όπως σ’ όλα τα μεγάλα έργα, αναπόσπαστα δεμένα. Γιατί αυτός ο «αγράμματος» στέκεται ο μεγαλύτερος ίσως στιλίστας του νεώτερου πεζού λόγου μας. Κανείς άλλος δεν έχει τον πλούτο του ύφους του Μακρυγιάννη. Είναι αδρό, πυκνό και τόσο αληθινό και πηγαίο μέσα στην ιδιομορφία του. Δεν έχει μάταια στολίδια. Δεν είναι τέχνη ψιλοδουλιάς, μα δωρικής κολώνας. Είναι γραμμένο καθώς πελεκάνε το μάρμαρο.